“Dat zal u tot voedsel dienen.”

“En God zei: Zie Ik geef u al het zaaddragende gewas dat op heel de aarde is, en alle bomen waaraan zaaddragende boomvruchten zijn; dat zal u tot voedsel dienen.” Genesis 1:29¹

Inleiding

Dit gedeelte van Genesis, de conclusie van het eerste hoofdstuk, is zeer bekend. De schepping van de mens is een vaak aangehaald Schriftgedeelte wat ons, als we in de christelijke kring zijn opgegroeid, met de paplepel is ingegoten, en ook vanaf de preekstoel regelmatig benadrukt wordt in veel kerken.

Vaak wordt er echter weinig aandacht besteed aan vers 29: “En God zei: Ik geef u (de mens) al het zaaddragende gewas dat op heel de aarde is, en alle bomen waaraan zaaddragende boomvruchten zijn; dat zal u (de mens) tot voedsel dienen.”

Een plantaardig dieet

De schrijver van dit eerste gedeelte van de Bijbel zegt dus eigenlijk dat het oorspronkelijke dieet van de mens plantaardig zou zijn. Het is makkelijk hier over heen te lezen als een irrelevant detail. Maar volgens mij zou dit echter wel degelijk van belang voor ons moeten zijn. Het is een eerste indicatie van de Bijbel over de menselijke voeding en zou zodoende tot nadenken moeten aanzetten. Waarom eten we nu zoals we eten, als Gods plan eigenlijk heel anders was?

Verschillende interpretaties en problemen

Er zijn natuurlijk meerdere manieren om de eerste hoofdstukken van het boek Genesis te lezen. Sommige scholen nemen een zeer letterlijke interpretatie van de tekst, waarin dit tot in detail zo gebeurd moet zijn.

Andere lijnen van interpretatie nemen de tekst van de eerste hoofdstukken van Genesis minder letterlijk, en zien het als beeldspraak en een beschrijving van het scheppingswerk van God wat door de oorspronkelijke lezers begrepen kon worden, in de categorieën die er toen bestonden.

En sommigen zien er een antwoord in op de Babylonische scheppingsmythologie waar het volk van Israël mee te maken had ten tijde van de ballingschap. Het gaat me hier niet zo zeer om welke interpretatie er correct is, hoe interessant die discussie ook kan zijn.

Want volgens mij zijn er problemen voor alle soorten interpretaties met betrekking tot dit vers. Als het hoofdstuk letterlijk gelezen dient te worden dan kan men niet ineens bij vers 29 zeggen dat dit vers niet letterlijk is, en dat hier iets anders bedoeld wordt.

En voor de lijnen van interpretatie die Genesis 1 niet als geschiedschrijving zien, maar als teksten die later bij elkaar gevoegd zijn, moet de vraag gesteld worden waarom het van belang was voor de schrijvers en samenstellers om juist dit erin te zetten. Vanwege de offerdienst in de tempel is het totaal niet logisch dat hier de nadruk op gelegd zou worden, en dit als beschrijving van het oorspronkelijke menselijke dieet in de tekst op te nemen.

Het is dus een tekst waar iedereen iets mee moet, want het is zeer opvallend dat dit zo beschreven staat.

Wat zeggen theologen hierover?

Theologen worstelen al lang met deze kwestie. Johannes Calvijn, een van de centrale figuren in de Reformatie, schrijft in zijn commentaar op Genesis 1:

“Daarom meen ik, dat ’t beter is zoo wij dienaangaande geen uitsluitsel geven. Laat het ons voldoende zijn, dat kruiden en vruchten der boomen hun tot gewoon voedsel zijn gegeven.”²

Ook oudtestamenticus John Collins zegt:

‘Niets hier [nl. in de Genesistekst] zegt dat dieren nooit vlees aten totdat de mens viel. Weliswaar zegt Genesis 1:29-30 dat de mens en het dier planten tot voedsel gegeven werd, maar er staat niet dat ze daarnaast niets anders aten.’³

Zo zien we dus hoe theologen proberen er een spin aan te geven om niet tot de conclusie te hoeven komen dat de mens, volgens de Bijbeltekst, als planteter geschapen zou zijn.⁴ In zekere zin is het argument dat deze theologen gebruiken, met alle respect, net zoiets als: “Er staat nergens dat Adam geen Iphone had, dus het zou best kunnen!” Het staat er inderdaad niet, maar de strekking van de tekst is duidelijk.

Er zijn natuurlijk ook heel veel theologen die wel aangeven dat dit gedeelte geïnterpreteerd moet worden als dat het oorspronkelijke dieet van de mens plantaardig was. Bijvoorbeeld J. Douma zegt in zijn uitleg van het zesde gebod (“Gij zult niet doodslaan“):

“Aan de mens in het paradijs gaf God toestemming om van de gewassen van het veld en de vruchten van de bodem te eten (Gen.1.29v). En met betrekking tot de dieren lezen we pas na de zondvloed dat God aan de mens verlof gaf hun vlees te eten (Gen. 9,3).”⁵

En Johan Graafland in zijn boek En God Schiep zegt

“(Het) is opvallend dat in de lijst van voedselbronnen voor de mens dieren ontbreken. (…) Adam en Eva waren dus vegetariërs. Genesis 1 drukt daarmee uit dat het kwaad, in de zin van geweld en doden, in den beginne niet door God gewild is.”⁶

Ook Joodse theologen zijn over het algemeen tot de conclusie gekomen dat dit is wat de tekst zegt.⁷

Mijn conclusie

Bijbels gezien vind ik het dus lastig te ontkennen dat in de Bijbel de mens pas na de zondeval en zondvloed toestemming krijgt van God om dieren te eten of je de gebeurtenissen van deze eerste hoofdstukken nu letterlijk neemt of niet, ondanks de inspanningen van sommige theologen om dit toch anders te interpreteren.

En dat zou betekenen dat het feit dat we überhaupt vlees eten te maken heeft met de zonde en zou, als zodoende, niet iets moeten zijn waar we blij om of trots op zijn.

De Engelse puritein George Walker zegt zelfs:

“Laten we steeds als we zien dat levende wezens worden gedood en hun vlees eten, denken aan onze zonde en onze val in Adam. Laat het gespartel en het geschreeuw van de beesten die voor ons worden geslacht en van wie het bloed wordt vergoten, ons bepalen bij onze natuurlijke verdorvenheid en ons aansporen tot berouw.”⁸

We hebben toestemming gekregen, maar niet de verplichting. Dus kunnen we er nog altijd voor kiezen om dichter bij het dieet te blijven dat God, volgens de tekst in Genesis, oorspronkelijk voor de mens bedoeld had. En als het een kwestie van kiezen is tussen, zoals Walker zegt, “het gespartel en geschreeuw van de beesten” en het dieet dat God oorspronkelijk voor ons bedoeld heeft, dan weet ik wel waar ik voor kies.

Voetnoten

1. Bijbeltekst uit de Herziene Statenvertaling ↩︎
2. Johannes Calvijn, Calvijn over Genesis 1-3, , ↩︎
3. Geciteerd door Gijsbert van den Brink, En de aarde bracht voort, Utrecht, Uitgeverij Boekencentrum, 2017, pag. 161 ↩︎
4. Ook recent waren hier nog een paar artikelen over in het Nederlands Dagblad: Johan Graafland over dieren en de kerk. ‘In Genesis 1 stond vlees niet op het menu van de mens’ – Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland; En een antwoord van Henk Geertsema In Genesis 1 kan best vlees op het menu hebben gestaan – Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland ↩︎
5. Prof. dr. J. Douma, De tien geboden, Kampen, Uitgeverij van den Berg, pag. 133 ↩︎
6. Johan Graafland, En God Schiep, Heereveen, Royal Jongbloed, 2015, pag 58 ↩︎
7. Did God Originally Intend the World to Be Vegetarian? – TheTorah.com ↩︎
8. Geciteerd door Piet Slootweg, Geschapen tot Zijn eer, Apeldoorn, Brevier, 2023, pag. 30 ↩︎

• “Beesten kunnen nooit zo wreed zijn als de mens”
• Wanneer het dier terugkeert: Ossenkop, de afwezige referent en de prijs van vlees
• Van Sint Franciscus tot Goodall: een erfenis van respect
• De Vegetariër – Wat kunnen we leren van fictie?
• “Tender Is the Flesh” en het Heilig Avondmaal: Een overdenking