Over mij

Welkom op deze website!

I am betting that in the Book of Life “He had mercy on the creatures” is going to count for more than “He ate well.”¹

Zoals gezegd ben ik opgegroeid in een christelijke omgeving, tot mijn negende als elk ander jongetje op de Nederlandse bijbelbelt. Kerk op zondag, een christelijke school, en een christelijk gezin. Maar zoals voor zoveel mensen, kan ik me niet herinneren dat het ooit over ons eten ging. Het was simpelweg niet iets waar bij stilgestaan werd.

Toen ik 10 was besloten mijn ouders naar Brazilië te verhuizen. Ze zouden daar voor een organisatie die Jeugd met een Opdracht (JMEO) heet als zendelingen gaan werken op een wijkcentrum in een van de vele favela’s (sloppenwijken). Ze schreven destijds regelmatig nieuwsbrieven naar hun achterban in Nederland. In de eerste nieuwsbrief schreef ik ook een stukje waarin ik zei dat ik voor het eerst armoede zou zien.

Zo’n verhuizing heeft natuurlijk een grote impact op een kind en inderdaad wist ik vanaf dat moment hoe schrijnende armoede eruitzag. Maar daardoor leer je inzien dat het Evangelie niet alleen een kwestie van het hart of de ziel is, maar dat het iets te zeggen heeft (of zou moeten hebben) over de hele mens en zijn omgeving. Destijds wist ik hier als kind nog geen woorden aan te geven, maar je ziet dagelijks dat het Evangelie niet zonder handen en voeten kan.

Na mijn middelbare school heb ik zelf ook de Discipelschaps Training School (DTS) gevolgd. Dit is de cursus die je moet doen om voor JMEO te werken. Hier leerde ik mijn vrouw kennen en samen zijn ook wij op het wijkcentrum gaan werken waar mijn ouders destijds ook nog werkten. Na enkele jaren mee te hebben gedraaid in de normale werkzaamheden van het wijkcentrum werd ons gevraagd of wij een cursus konden gaan opzetten om mensen op te leiden om soortgelijk werk te doen of elders op te zetten.

Dit hield in dat we eerst zelf een cursus moesten volgen in het noordoosten van Brazilië. Daar leerden we erg veel theorie over het werk wat we deden. Ik kwam hier in aanraking met namen als Abraham Kuyper, Herman Dooyeweerd en Francis Schaeffer, en hun perspectief over een christelijk geloof voor alle aspecten of kringen van het leven. Dit had vanaf toen grote invloed op mijn manier van denken over het Christelijk leven. Ook de ideeën van de conferentie van Lausanne (1974) werden besproken en namen als John Stott en René Padilla werden veelvuldig gebruikt. Allen theologen die het christelijk geloof op meer wilden betrekken dan simpelweg je dagelijkse gebeds- en bijbelleestijd.

Na de periode in het noordoosten kwamen we terug naar Belo Horizonte, waar we woonden en begonnen we met de voorbereidingen om een soortgelijke cursus op te zetten. Hierbij kwamen we in contact met L’Abri Fellowship Brazilië en A Rocha Brazilië² (beide organisaties hebben ook Nederlandse branches) en vele ontwikkelingsorganisaties. Via deze contacten leerde ik veel over het belang van christelijk denken over onderwerpen als bijvoorbeeld het milieu, en begon ik steeds meer in te zien dat we als christenen een rol hebben in de milieucrisis³.

In 2013 verhuisde ik echter (met een tussenstop in België om visumredenen) met mijn vrouw naar Nederland en kwam dit alles op een lager pitje. We begonnen ons leven hier op te bouwen, zochten werk, een woonplaats, kregen kinderen, en waren met hele andere dingen bezig.

Tot eind 2019 toen ik besloot dat ik per 1 januari 2020 zou beginnen met hardlopen. Grappig verhaal, op die beruchte 1 januari kwam ik thuis na een eerste loop van een minuut of 15-20. Mijn vrouw zag m’n gezicht en vroeg geschrokken: “Waar doet het pijn?” Mijn antwoord was: “Mijn trots”. Gelukkig heb ik toch volgehouden en in 2022 heb ik zelfs de marathon mogen lopen. In eerste instantie was dit vooral omdat onderzoek aantoont dat het goed voor je brein is.⁴ Maar, zoals Charles Duhigg bespreekt in zijn bekende boek The Power of Habit⁵, zijn er gewoontes die werken als “Keystone habits”, gewoontes die een hele serie andere gewoontes stimuleren, en bij mij was één daarvan om beter te gaan eten.

Dit werd een proces van anderhalf jaar. Toen ik begon met lopen begon ik hier ook over te lezen en podcasts te luisteren. Zo kwam ik op het spoor van de ultramarathon⁶ wereld. Uiteindelijk kwam ik zo ook bij namen als Scott Jurek⁷, een van de grootste namen ooit in het ultralopen, en bij de podcast van Rich Roll, die bekendheid verwierf door zijn deelname aan de extreme IronMan competities UltraMan⁸. Beide zijn Vegan. Al gauw was ik een fervent luisteraar van de Rich Roll Podcast⁹. Alleen vond ik het maar niets dat het ook regelmatig over Veganisme ging. Ik was dan wel met mijn eetgewoontes bezig, maar van Veganisme wilde ik niets weten.

Toch bleef ik luisteren, en begon ik er ook steeds meer over na te denken. Ergens zijn we allemaal opgegroeid met de wijsheid van onze ouders: “Eet je groenten op!” We weten allemaal dat groenten gezond zijn, en als je tegen een volwassene zegt dat je meer groente wil gaan eten dan is iedereen het eens dat dit een goed idee is, maar zodra je zegt dat je daarbij je inname van dierlijke producten wil/moet/gaat verminderen schieten mensen gelijk in de verdediging.

Zo deed ik het zelf ook. Ik was jarenlang een grote vleeseter. Als iemand een paar jaar geleden naar mijn lievelingseten vroeg dan zou ik barbecue antwoorden, en nee, dan bedoelde ik niet het stokbrood of de salade. En als iemand zei dat ik gezonder moest eten (dat deed mijn vrouw nog wel eens) dan was mijn standaard antwoord dat ik ergens aan moest sterven, dus dan maar aan lekker eten.

Maar, zoals ik al zei, bleef ik tegelijkertijd wel luisteren. Mensen uit de sport, de medische wereld, wetenschappers, schrijvers, activisten, allen kwamen ze langs in de podcasts, en telkens weer kwamen er argumenten langs die me aan het denken zetten en me zelfs kleine dingen deden aanpassen in mijn eetgewoonten (meer fruit en groente, minder koffie, meer water). Maar zodra het argument langs kwam dat je helemaal plantaardig zou kunnen eten, en dat dit beter voor jezelf, het milieu, andere mensen en de dieren zou zijn klapte ik dicht.

Toen werd ons jongste kind geboren en vanwege de borstvoeding had ik in de avond vaak wat tijd alleen voor de televisie. Dus na wat scrollen op Netflix, en de beslissing om toch wat nuttigs met mijn tijd te doen, begon ik documentaires te kijken. Toch iets productiever dan gewoon een serie. En zo kwam ik uiteindelijk bij de documentaire “The Game Changers”, en later ook “What the Health” en “Cowspiracy”. Nogmaals veel om over na te denken, maar nog niet genoeg om er daadwerkelijk gevolgen aan te verbinden.

Dit was mid-2021, het hoogtepunt van de Covid-19 crisis. En in deze periode overleed er iemand in onze nabije omgeving aan de gevolgen daarvan in combinatie met onderliggende klachten. De persoon was niet heel veel ouder dan wij en liet kinderen achter. Dat zet je toch echt aan het denken, vooral omdat een deel van het onderliggend lijden dat complicaties kan veroorzaken bij een ziekte als Covid het gevolg kan zijn van levensstijl¹⁰.

Als christenen geloven we niet dat we gezondheid volledig in eigen hand hebben, nog dat we zelf kunnen beslissen dagen aan ons leven toe te voegen. Er is veel lijden in de wereld dat niet door de persoon zelf komt. Maar we geloven wel in wijs zijn, en dat een gezonder leven wel helpt, zowel met de aandoeningen veroorzaakt door levensstijl als met de gevolgen van alles wat er wel op je afkomt in het leven.

Dus omdat we jonge kinderen hadden, en omdat we zo lang en gezond mogelijk voor onze kinderen willen zorgen, bespraken mijn vrouw en ik met enige regelmaat hoe we dit konden doen. En op een avond, begin oktober 2021 besloot ik voor te stellen om de documentaire “The Game Changers” te kijken. Eerlijk gezegd weet ik niet precies wat mijn bedoeling was. Deels delen waar ik zelf over nadacht, deels nieuwsgierigheid om te zien wat zij ervan zou zeggen, deels iemand hebben om het te bespreken, deels de hoop dat ze er ook wat in zou zien, deels de hoop dat ze er niets in zou zien.

Ze vond het zeer interessant.

De dag daarna hadden we het er over en ze vroeg wat ik er mee wilde doen. Als het waar is dat het beter voor je is om plantaardiger te eten dan moet je daar toch eigenlijk wat mee doen. Dus besloten we eens te proberen af en toe een maaltijd zonder dierlijke producten te eten. Ja, dat was heel wat. De basis van onze maaltijden was altijd het vlees geweest, en we wisten weinig over hoe je zonder dierlijke producten kookt. Dus begon een ontdekkingsreis.

De eerste keer was het gelijk een succes en besloten we het vaker te doen. De eerste week aten we eenmaal zonder dierlijke producten. In de tweede week was dat al vaker en waren het voor mij al de maaltijden waar ik naar uitzag op mijn weg van werk naar huis. We keken ook de andere documentaires die ik al gezien had en begon andere bronnen van informatie te zoeken online en, in mijn geval, ook boeken over het onderwerp te lezen.

In het begin was het voor ons een kwestie van gezonder en plantaardiger gaan eten maar binnen een paar weken aten we eigenlijk al volledig plantaardig thuis. Toen begon echter een andere uitdaging: wat doe je buitenshuis?

Kerst 2021 was de laatste keer dat we dit dilemma hadden. Van te voren hadden we het er al over: wat doen we? Eten we gewoon met de pot mee? Zeggen we iets? Proberen we om het vlees heen te eten? Uiteindelijk besloten we allebei “gewoon” te eten, maar we merkten (en alle andere aanwezigen ook) dat we met lange tanden aten. Dit was de laatste keer dat we het zouden eten. Vlees eten ging gewoon niet meer. In twee maanden waren we van omnivoren die gemiddeld veel vlees aten naar plantaardig gegaan. Dus besloten we, deels bewust, deels onbewust, nu ook echt volledig plantaardig te gaan eten en leven, ook als we niet thuis waren.

De focus was nog heel erg op gezondheid, maar als je eenmaal begint dan ga je toch ook al gauw nadenken over de andere aspecten van een plantaardig dieet. Je leert meer over de bio-industrie, wordt geconfronteerd met de ongelofelijke statistieken van de impact van ons dieet, en begint na te denken over de ethische argumenten tegen de manier waarop we met dieren omgaan en de impact die dit heeft op de dieren, het milieu en andere mensen.

Ook begon ik me te verdiepen in de relatie tussen een plantaardig dieet en het geloof. Al jaren geloof ik dat het geloof niet alleen over een geestelijk gedeelte van het leven gaat maar een integraal deel van het leven is, dat alle andere gebieden met elkaar verbind. Of zoals Abraham Kuyper het zo mooi gezegd heeft:

“In de totale spanne van een mensenleven is er geen vierkante centimeter waarvan Christus, die majestueus boven alles staat, niet zegt: “Dat is van mij!””¹¹

Ondanks het feit dat de Bijbel allerminst een Vegan boek is, merkte ik al gauw dat er veel raakpunten zijn en dat het feit dat onze eetgewoontes zoveel impact hebben in de wereld, op de dieren, op onze medemens, op onszelf en op het milieu, het zeer relevant en zelfs urgent maakt het hier over te hebben.

Na enkele maanden vooral over plantaardig gesproken te hebben raakten we ook gewend aan de term “Vegan” en begonnen we onze keuzes zo te noemen. Al gauw besloot ik daarna dit domein vast te leggen voor als ik in de toekomst zou besluiten iets te gaan doen met dit onderwerp. En uiteindelijk heb ik einde 2023 besloten het te doen. Lang heb ik het uitgesteld met het excuus dat ik nog niet genoeg weet, nog niet genoeg gelezen heb en nog niet alle vragen en kwesties zelf helemaal doordacht heb. Maar uiteindelijk is dit juist een mooie kans om mijn ideeën en reflecties hierover op “papier” te zetten en zo mijzelf te dwingen meer, beter en dieper na te denken over vele onderwerpen.

De eerste les? Het is gevaarlijk je hardloopschoenen aan te trekken en naar buiten te gaan! Of, zoals Tolkien schreef in In de ban van de Ring:

“Het is een gevaarlijke onderneming, Frodo, om je deur uit te gaan. Je stapt de weg op, en als je niet op je benen let, weet je nooit waar je heen wordt gevoerd.”¹²

---

1. Dominion (2002), p. 45 ↩︎
2. Inmiddels bestaat deze organisatie in Brazilie helaas niet meer, maar in Nederland en vele andere landen zijn ze nog wel actief ↩︎
3. Bijvoorbeeld door het boekje Pollution and the Death of Man, van Francis Schaeffer ↩︎
4. Working out your brain – Harvard Health ↩︎
5. The Power of Habit (2012), hoofdstuk 4 ↩︎
6. Een ultramarathon is een race die verder is dan een marathon. Dus meer dan 42 kilometer. ↩︎
7. Scott Jurek won bijvoorbeeld zeven jaar achter elkaar de Western States 100 mile endurance run, een wedstrijd van ruim 160 kilometer hardlopen ↩︎
8. Een race van 10 kilometer zwemmen, 421 kilometer fietsen en 84 kilometer hardlopen ↩︎
9. Deze en andere bronnen die veel invloed op me gehad hebben kunnen ook teruggevonden worden op de Resources pagina ↩︎
10. Disclaimer: Natuurlijk zijn er veel gezondheidskwesties waar we weinig invloed op hebben. Ik heb het hier over de dingen die we wel kunnen doen. ↩︎
11. Dit zei hij in 1880, bij de inwijding van de Vrije Universiteit ↩︎
12. In de ban van de ring: de Reisgenoten (2003), p. 99, ↩︎