Op 4 oktober vieren we Dierendag en deze keer met extra betekenis. Slechts drie dagen geleden, op 1 oktober 2025, is Jane Goodall overleden. Op dit verdrietige moment nodigt haar nalatenschap ons uit niet alleen te herdenken, maar te verbinden met de eeuwenoude stemmen van Sint Franciscus, op wiens sterfdatum dierendag wordt gevierd en de profetische stem van Goodall zelf.
Van vogels die luisteren: Franciscus’ liefde voor de schepping
Sint Franciscus van Assisi leefde in de 13e eeuw, in een wereld vol ongelijkheid en spirituele armoede. Zijn radicale keuze was om zich te verbinden met de armen, de zieken en met de natuur. Volgens de overlevering sprak hij:
“Vogeltjes, mijn kleine broeders, zing voor God … God houdt je in leven … Wees dus niet ondankbaar, mijn kleine broeders, maar zing voor de Heer!”1
De legende wil dat de vogels eerbiedig luisterden. Dit verhaal staat symbool voor Franciscus’ diep geloof dat dieren deel zijn van de heilige orde, waardig tot eer, lof en respect.
Een vaak geciteerd citaat dat zijn houding verwoordt luidt:
“Alle schepselen op aarde voelen als wij, streven naar geluk als wij … God wenst dat wij de dieren bijstaan wanneer ze hulp nodig hebben … Mensen die enig schepsel Gods uitsluiten van hun compassie en medelijden zullen op soortgelijke wijze handelen tegenover hun medemensen.”2
Franciscus riep op tot een universele compassie niet selectief, niet hiërarchisch, maar verbindend.
Vanaf 1929 is 4 oktober, de sterfdag van Franciscus, door dierenbeschermingsorganisaties gekozen als wereldwijde dierendag. En in 1979 werd Franciscus officieel tot patroonheilige van de ecologie uitgeroepen door Paus Johannes Paulus II.
Jane Goodall: wetenschap, ethiek en hoop
Meer dan acht eeuwen later liet Dr. Jane Goodall zien dat respect voor dieren niet zomaar spirituele taal hoeft te blijven, maar dat wetenschap en activisme kunnen samenvallen. Uit haar leven en visie zijn talloze citaten bekend, maar ik belicht er enkele:
“I’m always pushing for human responsibility. Given that chimpanzees and many other animals are sentient and sapient, then we should treat them with respect.”3
Goodall benadrukt hier dat dieren bewuste wezens zijn, en dat onze omgang met hen niet willekeurig mag zijn, maar doordacht en respectvol. Deze gedachte maakt een mooie brug naar Franciscus, die dieren al als subjecten van zorg zag.
“Only when people understand the facts of industrial animal farming and move towards a plant based diet, only when there is wider acceptance that farm animals are sentient and often sapient, can we hope to end these barbaric practices.”4
In deze passage plaatst Goodall de focus op dieren die wij vaak zien als boerderijdieren, een categorie die we vaak ‘normaal’ of ‘voor ons gebruik’ noemen, maar die zij benadert als levende individuen met gevoelens, en ons oproept om ons uit te spreken in hun naam.
“We are beginning to learn that each animal has a life and a place and a role in this world. If we place compassion and care in the middle of all our dealings with the animal world and honor and respect their lives, our attitudes will change. All lives become sacred and we become more careful with our care of them.”5
Compassie centraal zetten, precies wat Franciscus in zijn preken trachtte te doen, was voor Goodall ook een kernstrategie voor de transformatie van de houding van mensen tegenover dieren.
“You cannot share your life with a dog … and not know perfectly well that animals have personalities, minds and feelings.”6
Een eenvoudige ontmoeting, samen te leven met een dier, zoals bijvoorbeeld een hond, kan ons hart openen voor de realiteit dat dieren méér zijn dan gebruiksvoorwerpen.
Een dialoog door de tijden: twee gezichtspunten, één oproep
Hoewel Franciscus en Goodall in totaal andere contexten leefden en zich uitspraken op andere manieren kunnen we hun visies gemakkelijk in dialoog brengen:
- Gelijkwaardigheid en waardigheid
Franciscus sprak tot de vogels als broeders en Goodall toont aan met wetenschap dat dieren relaties, emotie en individualiteit bezitten. Samen leren ze ons dat waardigheid niet iets is dat wij toekennen, maar iets dat in ieder levend wezen al aanwezig is. - Actie vanuit verantwoordelijkheid
Franciscus koos voor armoede, dienstbaarheid en zorg. Goodall roept op tot verantwoordelijkheid: niet passief zijn, maar handelen, spreken, beschermen. En zo roepen ze ons ook op om op onze eigen manier actie te ondernemen in onze keuzes, woorden en acties voor de dieren. - Hoopvolle herstelvisie
Franciscus’ spiritualiteit is gegrond in vertrouwen: zelfs in lijden en beperking wordt de schepping gedragen. Ook Goodall gelooft in herstel: “endangered species can be given a second chance.”7 Niet voor niets staat het woord ‘Hope’ in de titel van haar laatste 4 boeken!8 - Ritueel én levenswijze
Dierendag is een symbolische dag, maar Goodalls nalatenschap herinnert ons dat respect voor dieren geen jaarlijkse uitzondering is, maar dagelijkse visie en actie. En Franciscus’ leven toont dat spiritualiteit zich kan vertalen in ethisch concreet handelen.
Dierendag 2025 als brugdag
In 2025, met het recente overlijden van Goodall, mogen we Dierendag zien als een brugdag: tussen verleden en toekomst, tussen geloof en wetenschap, tussen symboliek en actie, tussen mens en dier.
Laat 4 oktober niet enkel een dag van herdenking zijn, maar een startpunt: een dag waarop we opnieuw kiezen voor compassie, voor luisteren naar dieren, voor verantwoordelijkheid in ons handelen.
Conclusie: een erfenis dragen
Op Dierendag 4 oktober 2025 zien we twee generaties natuurenthousiastelingen: Sint Franciscus, die ons eeuwen geleden uitnodigde tot liefdevolle omgang met de schepping, en Jane Goodall, die ons met scherpzinnigheid, wetenschap en hartstocht leerde luisteren naar dieren.
Hun stemmen spreken tot ons, niet als verhalen, maar als levende inspiratie. Laat hun nalatenschap niet in woorden vervagen, maar tot daden leiden. Laten we vandaag, en morgen, en elk jaar de dieren niet alleen herdenken, maar méér dan ooit werken voor dierenlevens die niet door mensenhanden getekend worden tot lijden, pijn en dood.
Voetnoten
- KU Leuven ↩︎
- Geschiedenis Beleven+1 ↩︎
- The Greatest Danger to Our Future is Apathy for Endangered Species – Jane Goodall’s Good for All News ↩︎
- Jane Goodall: Farm Animals Are Sentient – and Often Sapient – Jane Goodall’s Good for All News ↩︎
- Spiritual Quotation by Jane Goodall | Spirituality & Practice ↩︎
- Jane Goodall – You cannot share your life with a dog, as I… ↩︎
- Dr. Jane Goodall’s Most Inspiring Quotes of 2019 – Jane Goodall’s Good for All News ↩︎
- 2005: Harvest for Hope: A Guide to Mindful Eating. New York: Warner Books, Inc.
2009: Hope for Animals and Their World: How Endangered Species Are Being Rescued from the Brink Grand Central Publishing.
2013: Seeds of Hope: Wisdom and Wonder from the World of Plants (with Gail Hudson) Grand Central Publishing.
2021: The Book of Hope, with Douglas Abrams and Gail Hudson, Viking ↩︎
