Het grote gebod en veganisme

Introductie

“Maar in de Bijbel staat dat het mag!”

Recent was ik in gesprek met een christelijke vegan die dit argument regelmatig tegenkwam als hij het met christenen over het al dan niet eten van dierlijke producten had. Het probleem was dat het dan vaak uitliep op een Bijbelse citaten wedstrijd dat geen enkel nut had. Ook viel hem op dat christenen niet veel vanuit het perspectief van dierenwelzijn denken, en dat argumenten daarover dus ook niet landen. Hij vroeg me wat mijn antwoord hierop zou zijn en, omdat hij mijn antwoord interessant vond, heb ik besloten het hier ook op te schrijven.

Het eerste punt is te erkennen dat het inderdaad in de Bijbel staat. Maar, zoals mensen die mijn blog regelmatig lezen vast wel eens eerder tegengekomen zijn: mogen en moeten zijn totaal verschillende dingen. Het feit dat we het mogen betekend alleen dat het een keuze is of we het wel of niet doen.

Zoals de apostel Paulus het zegt:

Alle dingen zijn mij geoorloofd, maar niet alle dingen zijn nuttig. Alle dingen zijn mij geoorloofd, maar niet alle dingen bouwen op¹.

In andere woorden, er is zoveel dat mag, maar een slecht idee is.

De grote geboden

Maar de Bijbel geeft niet alleen toestemming maar ook geboden, en geboden moeten we als christenen serieus nemen. Deze zouden namelijk het leven van de christen vorm moeten geven. Zeker als het een gebod is dat Jezus zelf het grootste gebod noemt.

Jezus zei tegen hem: U zult de Heere, uw God, liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met heel uw verstand².

Dit is het eerste en het grote gebod.

En het tweede, hieraan gelijk, is: U zult uw naaste liefhebben als uzelf³.

Aan deze twee geboden hangt heel de Wet, en de Profeten⁴.

Jezus zelf zegt dus, met andere woorden, dat deze geboden de samenvatting van het Oude Testament zijn, dat dit de samenvatting van het christelijke leven is. De liefde voor God en de naaste.

God liefhebben

Ten eerste, de liefde voor God. God, de Schepper van alle dingen.

De natuurlijke wereld is Zijn schepping, waarvan Hij gezegd heeft dat het goed is. Dit geeft ons als christenen in ieder geval de zekerheid dat we er niet zomaar mee om moeten gaan. We moeten er met respect mee omgaan en de schoonheid ervan behouden.

Vergelijk het met je favoriete schilder. Als je gefascineerd bent door de werken van Vincent van Gogh dan zou je het vreselijk vinden als iemand zijn werken zou vernietigen⁵. Maar dan niet zomaar, maar gesponsord door jou. Dat zou vreselijk zijn.

En toch doen we dit dagelijks met de werken van de Ultieme Artiest, door actief bij te dragen aan systemen die deze planeet vernietigen. En dat alles omdat we vlees lekker vinden.

Voorbeelden

Laten een paar voorbeelden langs gaan:

• Sinds de mensheid de overhand kreeg op de planeet in de laatste paar honderd jaar zijn we getuigen geweest van een vermindering van 85% van de biomassa van wilde dieren. Volgens WWF 70% in alleen de laatste 50 jaar. Grotendeels doordat hun natuurlijke omgeving vernietigd is door de mens (direct of indirect)⁶.
• Elk jaar verdwijnt er 6,5 miljoen hectare natuurlijk bos, wat overeenkomt met 17 voetbalvelden of 2400 bomen per minuut. Een groot deel om soja te planten. Het overgrote deel van de geproduceerde soja wordt gebruikt voor veevoer, waarvan Nederland een grote importeur is. Brazilië is een grote speler en levert veel soja voor de Europese markt. Ongeveer de helft van de Braziliaanse soja wordt verbouwd in de Cerrado. Dit resulteert in 18 miljoen hectare land waar slechts één enkel gewas groeit⁷.
• Hoe meer bomen we kappen, hoe meer CO2 er vrijkomt en hoe sneller de aarde opwarmt. Bomen zijn onze bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering omdat ze CO2 vasthouden⁸.
• Dieren hebben veel last van ontbossing. Hun leefgebieden raken versnipperd en hierdoor wordt het lastig om voedsel en soortgenoten te vinden. Doordat de natuur niet meer overal aaneengesloten is, komen ze vaker in contact met mensen. Dit levert gevaarlijke situaties op, voor mens én dier⁹. 

Het is dus duidelijk dat we, in het huidige systeem, de goede schepping van God in rap tempo aan het vernietigen zijn.

Je naaste liefhebben

En dan het tweede gebod, je naaste liefhebben als jezelf. Ik denk dat dit gebod nog wel eens onderwaardeerd wordt door christelijke veganisten. We focussen op de dieren en de natuur (wat op zich natuurlijk goed en belangrijk is) maar vergeten dit grootste gebod waarvan christenen zeggen dat het centraal staat in hun bestaan. Ron Sider zegt in zijn boek Rich Christians in an Age of Hunger:

“God’s Word teaches a very hard, disturbing truth. Those who neglect the poor and the oppressed are really not God’s people at all—no matter how frequently they practice their religious rituals nor how orthodox are their creeds and confessions.”¹⁰

Voorbeelden

Laten we even kijken naar enkele voorbeelden van gevolgen voor onze medemens van het huidige systeem voor de productie van dierlijke producten:

• We leven op een planeet waar 800 miljoen mensen niet genoeg te eten hebben. Maar een onderzoek van de universiteit van Oxford, een meta-studie van 1530 andere onderzoeken liet zien dat vlees en melk 83% van al de landbouwgrond gebruikt terwijl het maar voor 18% van de calorieën en 37% van de eiwitten van de wereldbevolking zorgt. Oftewel dieren houden is een extreem inefficiënte manier om de groeiende wereldbevolking te voeden.
• Het kappen van bos heeft ook impact op mensen. Vooral de lokale bevolking is vaak afhankelijk van het bos voor hun voedsel en levensonderhoud. Zij beschermen het bos vaak al eeuwenlang¹¹.
• Bij omwonenden van intensieve veebedrijven komt longontsteking vaker voor. Mensen met COPD en astma hebben ook meer complicaties. Dat blijkt uit onderzoek naar de gezondheidseffecten van de intensieve veehouderij in Limburg en Brabant. Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die in de nabijheid van bedrijven met intensieve veehouderij worden blootgesteld aan fijnstof en bacteriën die met name een negatief effect kunnen hebben op de luchtwegen¹².
• Volgens het PTSD Journal worden werknemers van slachthuizen opgeleid en “ingehuurd om dieren te doden, zoals varkens en koeien, die grotendeels zachtaardige wezens zijn. Het uitvoeren van deze actie vereist dat werknemers zich loskoppelen van wat ze aan het doen zijn en van het schepsel dat voor hen staat. Deze emotionele dissonantie kan leiden tot gevolgen als huiselijk geweld, sociale terugtrekking, angst, drugs- en alcoholmisbruik, en PTSS¹³.”
• Meer dan 60% van alle bekende infectieziekten bij de mens en 75% van alle nieuw opduikende infectieziekten zijn zoönosen: ziekten die van dier op mens overgaan¹⁴.

Conclusie

Otto de Bruijne zegt het in zijn boekje “Brood voor een gebroken wereld” als volgt:

“De liefde tot God en de liefde tot de naaste horen bij elkaar als de binnen- en buitenkant van een glas. Ze zijn onafscheidelijk. De weg tot God blijkt de weg tot de naaste.”¹⁵

Ik zou persoonlijk een derde kant toevoegen, de schepping, maar in de context van de huidige tekst vind ik dit een mooie samenvatting. We kunnen God niet liefhebben zonder ook onze naaste lief te hebben en dit betekent zeker ook dat we geen levens vernietigen door onze eetgewoontes.

Natuurlijk zijn dit maar een paar observaties en er is nog veel meer over te zeggen, maar ik denk dat dit een goed idee geeft van hoe we een gesprek met medechristenen aan kunnen gaan over veganisme zonder daarbij perse terug te hoeven vallen op dierenleed en dierenwelzijn. Natuurlijk hoop je dat mensen uiteindelijk ook meer om dieren gaan geven, maar als God en de naaste ze het eerste zetje kunnen geven is dat alleen maar winst.

Voetnoten

1. 1 Korinthe 10:23 ↩︎
2. Deut. 6:5; 10:12; 30:6; Luk. 10:27 ↩︎
3. Lev. 19:18; Mark. 12:31; Rom. 13:9; Gal. 5:14; Efez. 5:2; 1 Thess. 4:9; Jak. 2:8 ↩︎
4. Mattheus 22:37-40 ↩︎
5. Tenzij je favoriete artiest Bansky is natuurlijk, die doet het soms zelf ↩︎
6. 10 of the world’s most endangered animals | WWF ↩︎
7. Ontbossing wereldwijd | WWF | Ontdek gevolgen en oplossingen ↩︎
8. Ontbossing wereldwijd | WWF | Ontdek gevolgen en oplossingen ↩︎
9. Ontbossing wereldwijd | WWF | Ontdek gevolgen en oplossingen ↩︎
10. Ronald J. Sider, Rich Christians in an Age of Hunger: Moving from Affluence to Generosity ↩︎
11. Ontbossing wereldwijd | WWF | Ontdek gevolgen en oplossingen ↩︎
12. Vaker luchtwegaandoeningen rond veebedrijven | Longforum ↩︎
13. Slachthuizen: The Horrifying Secrets About How Meat is Made | St. Charles ↩︎
14. Zoönosen; een dreiging van nu en alle tijden | Huisarts & Wetenschap ↩︎
15. Otto Bruijne, Brood Voor Een Gebroken Wereld ↩︎

• “Beesten kunnen nooit zo wreed zijn als de mens”
• Wanneer het dier terugkeert: Ossenkop, de afwezige referent en de prijs van vlees
• Van Sint Franciscus tot Goodall: een erfenis van respect
• De Vegetariër – Wat kunnen we leren van fictie?
• “Tender Is the Flesh” en het Heilig Avondmaal: Een overdenking