In de introductiepost van deze serie heb ik uitgelegd wat het doel van de serie is. We gaan zeven veel gehoorde argumenten bespreken die christenen gebruiken om hun eetgewoonten te rechtvaardigen. Vandaag bespreken we het tweede argument, namelijk dat vlees eten “Natuurlijk” is, de tweede N. Als je de vorige posts nog niet gelezen hebt dan kun je die hier teruglezen:
- “Beesten kunnen nooit zo wreed zijn als de mens”
“People talk sometimes of a bestial cruelty, but that’s a great injustice and insult to the beasts; a beast can never be so cruel as a man, so artistically cruel. The tiger only tears and gnaws, that’s all he can do. He would never think of nailing people by the ears, even if he were… Lees meer: “Beesten kunnen nooit zo wreed zijn als de mens” - Wanneer het dier terugkeert: Ossenkop, de afwezige referent en de prijs van vlees
Introductie In de filosofie en cultuurkritiek van Carol J. Adams speelt het idee van de afwezige referent1 een centrale rol: het is het mechanisme waardoor het levende dier schijnbaar verdwijnt uit ons bewustzijn zodra het vleesstuk op het bord ligt. Jeroen Siebelink en Roel Binnendijk beschrijven dit mooi: “De eerste regel van dieren eten is… Lees meer: Wanneer het dier terugkeert: Ossenkop, de afwezige referent en de prijs van vlees - Van Sint Franciscus tot Goodall: een erfenis van respect
Op 4 oktober vieren we Dierendag en deze keer met extra betekenis. Slechts drie dagen geleden, op 1 oktober 2025, is Jane Goodall overleden. Op dit verdrietige moment nodigt haar nalatenschap ons uit niet alleen te herdenken, maar te verbinden met de eeuwenoude stemmen van Sint Franciscus, op wiens sterfdatum dierendag wordt gevierd en de… Lees meer: Van Sint Franciscus tot Goodall: een erfenis van respect
Introductie
Vlees eten is natuurlijk, we doen het al duizenden jaren. Net als zoveel andere diersoorten eten wij, als mensen, dieren. We zijn omnivoren, en eten daarom van alles. Argumenten als deze worden veel gebruikt om ons gebruik van dierlijke producten te verantwoorden.
Maar tot in hoeverre klopt dit beeld en, misschien nog wel belangrijker, wat is er nu, anno 2024, nog natuurlijk aan?
Logische denkfouten
Ten eerste zeggen Francione en Charlton1 dat dit een soort God argument is. Iets dat buiten onszelf staat, waar we geen controle over hebben en waar we niet tegenin zouden moeten gaan heeft besloten dat het zo is, dus kunnen we er niets aan doen. Maar zoals we al meerdere keren hebben besproken is het beeld dat de Bijbel geeft juist dat dit niet Gods plan voor ons is2. Om dit hard te kunnen maken moeten we dus van ‘de natuur’ een soort bewuste entiteit maken, die beslist over wat we wel of niet eten, en waar we niet tegenin moeten gaan. Klinkt niet heel Bijbels wat mij betreft.
Een andere drogreden of logische denkfout die we hier maken wordt Argumentum ad Naturam of Beroep op de natuur3 genoemd. Dit is het idee dat dat wat ‘natuurlijk’ is ook automatisch goed is, en wat onnatuurlijk is automatisch niet goed is.
Laten we er even vanuit gaan dat het inderdaad natuurlijk is. Wat betekent dat dan? Zoals we gezien hebben is ‘de natuur’ geen absolute, onafhankelijke entiteit die bepaald wat we moeten doen. Oftewel, zoals al besproken bij het argument dat het ‘Normaal’ zou zijn, hoeven we niet te doen wat iedereen doet. We kunnen andere keuzes maken. Dat het natuurlijk is betekent dus niets meer dan dat we dierlijke producten kunnen eten, niet dat we ze moeten eten.
Is dierlijke producten eten natuurlijk?
Maar waarom zouden we überhaupt denken dat het zo natuurlijk voor ons is? Men zegt dat we zo goed aangepast zijn dat we vlees en andere dierlijke producten consumeren. Maar is dit wel zo? Als we bijvoorbeeld naar lactose (wat uit dierenmelk komt) kijken zien we dat ongeveer 68% van de wereldbevolking een vorm van lactose intolerantie heeft4. Er zijn zelf landen waar geschat wordt dat 100% van de bevolking intolerant is5. Is dit wat we met natuurlijk bedoelen?
Om maar niet te spreken over het feit dat we de enige zoogdieren zijn die melk van andere dieren drinken en het feit dat het ergens toch wel een beetje vreemd is dat als we stoppen met het drinken van de melk van onze moeder we de melk die voor een andere baby bedoeld is gaan drinken.
Het hoektanden argument
Een argument dat telkens weer terugkomt is dat wij, als mensen, hoektanden hebben, en dat we dus vleeseters moeten zijn. Maar klopt dit wel? Laten we beginnen met een simpele vraag: Welk landdier heeft de grootste hoektanden? Misschien de leeuw, tijger of krokodil?
Nee, de grootste hoektanden vinden we bij het nijlpaard. Een herbivoor.
Ook andere herbivoren als de gorilla en hertsoorten als muskus- en vampierherten hebben grote hoektanden. Het feit dat we die hebben zegt dus helemaal niets over wat we (moeten) eten.
Andere fysieke argumenten
Daar komen nog allerlei argumenten bij die aangeven waarom we geen “natuurlijke” vleeseters zijn, namelijk:
- We hebben geen klauwen.
- Het grootste gedeelte van ons gebit lijkt meer op dat van herbivoren als schapen. Er zijn experimenten gedaan met het eten van rauw vlees en de mens moeten rond de zes uur per dag kauwen om rauw vlees te verwerken6.
- Vleeseters hebben een kort darmen systeem, terwijl mensen en herbivoren een veel langer darmensysteem hebben.
- In vergelijking met carnivoren hebben we zwakke zuren in de maag, zoals die van herbivoren
- Ons speeksel is voor de vertering van fruit en granen en lang niet zuur genoeg voor de goede en gemakkelijke vertering van vlees, zoals bij carnivoren.
Ja, we kunnen vlees en andere dierlijke producten eten en onze spijsvertering kan het inmiddels verteren. Maar dat betekent niet dat het natuurlijk is. Het is mogelijk, grotendeels vanwege het vuur en het feit dat we gereedschappen kunnen gebruiken.
Natuurlijke jagers?
Als we zulke goede vleeseters zouden zijn, dan zouden we namelijk van nature ook goed moeten kunnen jagen, maar heeft u wel eens geprobeerd zonder gereedschap een dier te vangen? Iets kleins, misschien een konijn, of een duif? En het dan met de blote handen doden, verwerken en zonder het te koken of braden opeten. Als we hier als mensen van afhankelijk zouden zijn dan zouden onze voorouders het zeker niet gered hebben.
Oftewel er is niets dat erop wijst dat het feit dat we dierlijke producten eten zo natuurlijk is. We zijn een opportunistische soort, die met de juiste gereedschappen wel sommige dierlijke producten heeft leren eten, omdat de calorieën gemakkelijk verkrijgbaar waren, en het heeft ons in het verleden mogelijk geholpen om tijden van schaarste te overleven. Maar natuurlijk?
Moeten we natuurlijk gedrag van dieren als voorbeeld nemen?
Daarnaast zien we sommige soorten gedrag van dieren als natuurlijk en dus zouden we het moeten blijven doen, maar andere soorten natuurlijk gedrag van diezelfde dieren zien we als vreselijk gedrag en zouden we allemaal veroordelen als een mens dat deed. Denk bijvoorbeeld aan kannibalisme, of het vermoorden van nakomelingen van een ander mannetje onder verschillende soorten. Oftewel, het simpele feit dat een dier iets doet betekent niet dat wij het als mens ook moeten doen. Als mensen kunnen we keuzes maken en kunnen we juist kiezen al dit soort dingen niet te doen, ook al zijn ze natuurlijk.
Is de huidige situatie natuurlijk?
En dan is er nog een belangrijke vraag die we moeten stellen: Wat is er natuurlijk aan de bio-industrie? Wat is er natuurlijk aan dieren genetisch selecteren op eigenschappen die nadelig voor het dier maar voordelig voor ons zijn? Wat is er natuurlijk aan dieren geforceerd impregneren? Wat is er natuurlijk aan dieren volstoppen met supplementen en medicijnen zodat ze zo snel mogelijk groeien en na een paar weken al te slachten? Wat is er natuurlijk aan minuscule kooien in gesloten stallen waarin dieren nooit het daglicht zien?
Dus zelfs als we er vanuit zouden gaan dat dieren eten natuurlijk is, en dat we het dus zouden moeten doen, kunnen we dan niet volhouden dat de huidige manier van dieren houden ook maar iets natuurlijks heeft.
Conclusie
Ja, mensen kunnen sommige dierlijke producten eten, maar dit is lang niet zo natuurlijk als we vaak denken. En het huidige systeem is totaal niet natuurlijk voor dier of mens. Als argument voor vlees eten werkt het dus niet. Te zeggen dat we omnivoren zijn betekent alleen dat we dierlijke producten kunnen eten, niet dat we het moeten.
En voor degenen die nu gelijk zeggen dat het wel noodzakelijk is, vanwege de voedingstoffen, dat is waar de volgende tekst over gaat!
Voetnoten
- Gary Francione & Anna Charlton, Eat like you care, Createspace Independent Pub, 2013 ↩︎
- “Dat zal u tot voedsel dienen.” – Christen en Vegan ↩︎
- Logical Fallacy: Appeal to Nature (fallacyfiles.org) ↩︎
- Country, regional, and global estimates for lactose malabsorption in adults: a systematic review and meta-analysis – The Lancet Gastroenterology & Hepatology ↩︎
- Lactose Intolerance by Country 2024 (worldpopulationreview.com) ↩︎
- How raw meat — and our ancestors’ inability to chew it — changed the course of human evolution – Los Angeles Times (latimes.com) ↩︎
- “Beesten kunnen nooit zo wreed zijn als de mens”
- Wanneer het dier terugkeert: Ossenkop, de afwezige referent en de prijs van vlees
- Van Sint Franciscus tot Goodall: een erfenis van respect
- De Vegetariër – Wat kunnen we leren van fictie?
- “Tender Is the Flesh” en het Heilig Avondmaal: Een overdenking