In de introductiepost van deze serie heb ik uitgelegd wat het doel van de serie is. We gaan zeven veel gehoorde argumenten bespreken die christenen gebruiken om hun eetgewoonten te rechtvaardigen. Vandaag bespreken we het eerste argument, namelijk dat vlees eten “Normaal” is, de eerste N. Als je de introductie post nog niet gelezen hebt dan kun je die hier teruglezen:
Introductie
Vlees eten is normaal. Het is de norm. Bijna iedereen die je om je heen kent en ziet doet het. In Nederland eet meer dan de helft van de mensen minimaal 5 dagen per week vlees, en maar ongeveer 2% eet volledig vegetarisch of veganistisch1. Het is legaal, het wordt sociaal geaccepteerd en in het algemeen zegt niemand er iets over (tenzij je de website van een vegan gekkie bezoekt natuurlijk…).
Er is dus geen enkele reden om te veranderen, toch?
Wat is en was normaal?
Het klinkt als een goed argument, maar als je er even over nadenkt dan merk je al gauw dat het dat niet is. Er zijn zoveel sociale normen en waarden die we tegenwoordig als heel gewoon ervaren maar dat in de geschiedenis totaal niet zijn.
Democratie was tot iets meer dan 100 jaar geleden bijna ondenkbaar in het grootste deel van de wereld, en in vele landen is dat nog steeds zo. Laat staan dat vrouwen ook nog eens dezelfde rechten hebben om te kiezen en verkozen te worden2.
Tot de 19e eeuw was slavernij de norm over de hele wereld, en pas in het begin van de 20e eeuw kwamen er verdragen tussen veel landen om dit ook in de laatste landen af te schaffen en zo tot een wereldwijd verbod te komen3.
Of een heel ander voorbeeld, denk eens aan de reclames voor sigaretten niet zo lang geleden:
Ook het feit dat het op televisie en in films, in reclames en zelf door dokters aanbevolen wordt is dus geen argument om te zeggen dat iets moreel of goed is4.
En zo kunnen we nog wel even doorgaan met een vrijwel oneindige lijst van kwesties die ooit normaal waren. Ik probeer hiermee niet te zeggen dat deze problemen hetzelfde zijn, al zijn er veel argumenten om te zeggen dat wat we met dieren doen een gruwel van ongekende proporties is.
Het gaat me er hier om dat het feit dat iets als normaal, legaal en sociaal geaccepteerd gezien wordt niets over de moraliteit ervan zegt.
Of, in de wijze woorden van onze ouders: “Als iedereen van een brug af zou springen dan hoef jij het toch niet ook doen?”
Normaal in de Bijbel
Ook in de Bijbel vinden we hier vele voorbeelden van. Noach is de enige rechtvaardige, te midden van een generatie die deed wat normaal was. In Sodom en Gomorra waren er nog geen 10 mensen te vinden die niet normaal deden, oftewel, die wel rechtvaardig waren. De profeten roepen het volk keer op keer op om niet te doen wat normaal geworden is voor ze. In de Bijbel is rechtvaardigheid over het algemeen afwijken van de norm.
Wat betekent normaal?
Sociale normen zijn in de eerste plaats dus descriptief, een beschrijving van de status quo, van de werkelijkheid om ons heen, en als zodoende worden ze, ten tweede, vaak gezien als prescriptief, als een beschrijving van wat we zouden moeten doen om “normaal” te zijn. Maar normaal is dus absoluut niet hetzelfde als goed, rechtvaardig of moreel.
In het boek Onder de Beesten volgen we de criminoloog Roel Binnendijk die zich drie jaar lang geïnfiltreerd heeft in de Nederlandse bio-industrie. Er staan fascinerende gedachten van de auteur in over dit onderwerp, zoals deze:
“Wat is misdadig? Alleen wat strafbaar is gesteld? Of vallen hier ook schadelijke gedragingen onder die niet alleen mensen tot slachtoffer maken, maar ook planten, dieren, ecosystemen en toekomstige generaties? De industriële landbouw – de bio-industrie – is een van de belangrijkste aanstichters van klimaatverandering en verantwoordelijk voor milieuvervuiling, gezondheidsschade, ontbossing, biodiversiteitsverlies, antimicrobiële resistentie, pandemieën, massa-extinctie. Allemaal schadelijke gevolgen van gedragingen die niet zijn gecriminaliseerd, maar genormaliseerd.5“
Logischerwijs is dit niet het normaal waar we aan willen denken als we aan tafel gaan voor een maaltijd. Maar als dit inderdaad zo is, kunnen we dan blijven volhouden dat we hier zo mee door kunnen gaan, dat dit normaal kan blijven?
Conclusie
Gelukkig is “normaal” geen graadmeter van moraliteit en zijn er door de geschiedenis heen allerlei mensen geweest die opstonden (of bleven zitten, denk bijvoorbeeld aan Rosa Parks) tegen wat iedereen deed of vond in hun tijd. Gelukkig zijn ontelbare “normalen” niet normaal meer en hebben we nu vele van de vrijheden die we hebben.
Dus, op het argument dat vlees eten normaal is, kunnen we eigenlijk niet anders dan wijzen op het feit dat normaal niets anders betekent dan dat de meeste mensen het doen, maar dat het niets zegt over datgene dat ze doen.
Voetnoten
- 6. Vleesconsumptie | CBS ↩︎
- En we denken dat dit dan om landen ver van ons gaat. Maar bijvoorbeeld in Zwitserland hebben vrouwen pas sinds 1971 kiesrecht ↩︎
- 1926 om precies te zijn. Oftewel, er leven nog vrij veel mensen die toen ook al leefden ↩︎
- Hiermee bedoel ik absoluut niet dat je de dokter niet moet geloven of niet moet doen wat de dokter zegt, het gaat hier om het feit dat er wel situaties kunnen zijn waar de arts niet de kennis of expertise heeft op een bepaald gebied en dat er meer professionele hulp ingeschakeld kan worden. ↩︎
- Jeroen Siebelink, Roel Binnendijk; Onder de Beesten; Uitgeverij Spectrum, 2023. ↩︎
- “Beesten kunnen nooit zo wreed zijn als de mens”
- Wanneer het dier terugkeert: Ossenkop, de afwezige referent en de prijs van vlees
- Van Sint Franciscus tot Goodall: een erfenis van respect
- De Vegetariër – Wat kunnen we leren van fictie?
- “Tender Is the Flesh” en het Heilig Avondmaal: Een overdenking